برای خیلی از ما مرتب‌کردن یک مکعب به‌هم‌ریخته‌ی «روبیک» غیرممکن است. تازه، شاید بتوانیم به‌سختی یک‌طرف مکعب را هم‌رنگ هم کنیم، اما از پس هم‌رنگ‌کردن طرف‌های دیگرش برنمی‌آییم.
اما «محمد‌رضا کریمی» می‌تواند با یک دست و در‌حالی که کسی حرکت سریع انگشتانش را درست نمی‌بیند، مکعب به‌هم‌ریخته را مرتب کند. او که سریع‌ترین مرتب‌کننده‌ی روبیک با یک‌ دست در ایران است می‌گوید که توانایی حل‌کردن این مکعب کوچک، به او اعتماد‌به‌نفس زیادی می‌دهد؛ مخصوصاً وقتی در جمعی حضور داردکه هیچ‌کس نمی‌تواند این کار را انجام بدهد.

در کافه‌ دوچرخه‌ی این هفته، پای صحبت‌های او می‌نشینیم.

از چند‌سالگی روبیک را شروع کردی؟
از 14 سالگی با روبیک آشنا شدم و تا به امروز آن را ادامه دارم. آن سال‌ها در دبیرستان شهیدمطهری منطقه‌ی شش تهران در رشته‌ی ریاضی درس می‌خواندم.

آن‌روزها گاهی مکعب روبیک را سر کلاس می‌بردم، مثلاً سر کلاس تاریخ که حوصله‌ام سر می‌رفت شروع می‌کردم به حل‌کردن آن. البته معمولاً از سر و صدای آن معلم‌ها متوجه می‌شدند! مدرسه با مکعب روبیک زیاد موافق نبود و خیلی از مکعب‌های من را گرفتند.

و حالا در چه رشته‌ای تحصیل می‌کنی؟
الآن 20 ساله هستم و در رشته‌ی مهندسی صنایع درس ‌می‌خوانم.

فکر نمی‌کنم که آن‌روزها مربی روبیک بوده باشد. پس چه‌طور این کار را یاد گرفتی؟
یادگیری را با دیدن ویدیو‌های اینترنتی از کسانی که مکعب روبیک را درست می‌‌کردند، شروع کردم. بعد سایت‌های مربوط به این رشته را پیدا کردم و به‌صورت منظم روزی هشت ساعت تمرین می‌کردم. حدود پنج هفته طول کشید که سطح مبتدی را یاد گرفتم و بعد دو ماه، وارد دنیای حرفه‌ای روبیک شدم.

ورزش هم می‌کردی؟
بله! فوتبال، بسکتبال و تکواندو؛ اما هیچ‌کدام را ادامه ندادم. آن‌ها را به نفع روبیک کنار گذاشتم. آخر در این ورزش‌ها احتمال آسیب‌دیدن دست زیاد است. روبیک‌بازهای حرفه‌ای جهان هم این ورزش‌ها را انجام نمی‌دهند. بهترین ورزش برای روبیک، شناست که در آن تمام ماهیچه‌های بدن به شکل هماهنگ حرکت می‌کنند.

دوچرخه شماره ۸۵۸

«ارنو روبیک»، مخترع مجارستانی معکب روبیک

روبیک روی سرعت انجام‌دادن بقیه‌ی کار‌هایت هم اثر می‌گذارد؟
بله. ناخودآگاه کارهایم را سریع‌تر انجام می‌دهم؛ حتی سریع‌تر حرف می‌زنم. در کل با سرعت کم و متوسط مشکل دارم! یادم می‌آید بار اولی که می‌خواستم با کامپیوتر تایپ کنم، انگشتانم را یکی‌یکی روی صفحه کلید فشار می‌دادم؛ اما روبیک سرعت حرکت انگشت‌هایم را زیاد کرد.

بهترین زمان یادگیری روبیک از چه سنی است؟
فکر کنم از هفت‌سالگی شروع بشود آموختن این رشته را آغازکرد. اما 11 تا 23 سالگی، زمان اوج آمادگی برای یادگرفتن روبیک است. نوجوان‌های 11ساله، قدرت یادگیری بیش‌تری دارند. انگار مغز در این سن آماده‌تر است.

نوجوانی را می‌شناسی که بتواند روبیک را چشم‌بسته حل کند؟
بله. من نوجوان‌های 13 – 14 ساله‌ای را می‌شناسم که می‌توانند با چشم بسته مکعب‌ روبیک را مرتب کنند. برای آن‌ها خیلی سخت نیست. آن‌ها یک مهره را به‌عنوان «بافر» انتخاب می‌کنند و بقیه‌ی مهره‌ها را بر‌اساس آن جابه‌جا می‌کنند.

هشت الگوریتم اصلی وجود دارد که باید به آن‌ها مسلط شد. بعد خودشان می‌توانند روش‌های مختلفی را امتحان کنند و به‌سبک خودشان برسند.

معمولاً نوجوان‌هایی که در رشته‌ی روبیک موفق هستند چه توانایی‌های دیگری هم دارند؟
بیش‌تر روبیک‌باز‌ها در رشته‌ی ریاضی تحصیل می‌کنند. فکر می‌کنم مکعب روبیک روی درک ریاضی اثر مثبت می‌گذارد. من نوجوان‌هایی را هم می‌شناسم که به‌خاطر مهارت در روبیک و سرعت بالای دست‌هایشان، در نواختن سازهایی مثل گیتار و سنتور هم موفق‌ترند.

دوچرخه شماره ۸۵۸

پس روبیک فقط برای نوجوان‌های رشته‌ی ریاضی مناسب است؟
نه. این‌طور نیست. اتفاقاً یک قسمت مهم از کسب مهارت در این رشته، به‌خاطر‌سپردن روش‌های مرتب‌کردن این مکعب است. وقتی به‌شکل حرفه‌ای بخواهید مکعب روبیک را مرتب کنید، باید در یک ماه، 1500 الگو را حفظ کنید.

اصلاً به‌همین‌خاطر است که می‌گویند این رشته، حافظه را تقویت می‌کند. مثلاً می‌گویند روبیک، ذهن را فعال نگه می‌دارد و بیماری‌هایی را مثل آلزایمر (بیماری فراموشی در سن بالا) به‌تأخیر می‌اندازد.

رکورد خودت چند ثانیه است؟
هشت ثانیه! البته با دو دست. با یک دست 12 ثانیه‌ای می‌توانم مکعب روبیک را مرتب کنم. حل مکعب روبیک با یک دست را خیلی دوست دارم و این هنر تخصصی من است. در سال2013 میلادی در بخش مکعب 2×2 نایب‌قهرمان قاره‌ی آسیا شدم.

در مسابقه‌ها چه‌طور رکورد‌گیری می‌کنند؟
در مسابقه‌های رکورد‌گیری، باید پنج‌بار مکعب را مرتب کنیم. بهترین و بدترین نتیجه را درنظر نمی‌گیرند؛ برای این‌که شاید به‌خاطر خوش‌شانسی و بد‌شانسی آن رکوردها را به‌دست آورده باشید. از سه رکوردی که باقی می‌ماند، میانگین می‌گیرند و رکورد شما را ثبت می‌کنند.

امکان دارد که در تمرین‌ یا مسابقه، به شکلی به هم ریخته برخورد کنی که قبلاً هم آن را حل کرده‌‌باشی؟
نه، هیچ‌وقت پیش نمی‌آید که یک مدل به هم ریخته دوبار پیش بیاید. میلیون‌ها شکل به هم‌ریخته وجود دارد و همه‌ی شکل‌ها جدید است.

چرا بعد از مرتب‌کردن روبیک آن را روی میز می‌زنند؟
جلوی شخصی که رکورد شما را می‌گیرد، یک زمان سنج لمسی وجود دارد و وقتی روبیک را مرتب می‌کنید و روی میز می‌گذارید، زمان‌سنج را متوقف می‌کنند و رکوردتان را ثبت می‌کنند. برای همین کسانی که روبیک سرعتی کار می‌کنند، عادت دارند که بعد از مرتب‌کردن مکعب، آن را روی میز بگذراند.

روبیک تمام حواس انسان را درگیر خودش می‌کند و باعث می‌شود که حافظه، ‌هر دو دست و چشم‌ها، همه با هم درگیر کار شوند.

دوچرخه شماره ۸۵۸

سه در سه
مکعب روبیک، به مکعبی 3 ×3 می‌گویند که هرطرفش یک رنگ باشد. البته حدود 120 شکل حجمی دیگر هم ساخته شده که شبیه همین مکعب است؛ یعنی باید شکل‌ها یا رنگ‌های به‌هم‌ریخته و متفاوت را به‌گونه‌ای حرکت داد تا مکعب‌های هم‌رنگ و هم‌شکل در کنار هم قرار گیرند. اما مکعب روبیک همین مکعب معروفی است که «ارنو روبیک» در سال 1974 میلادی آن را ساخت.

خیلی از شکل‌های دیگر هم در درون خودشان روش‌های حل روبیک 3 ×3 را دارند و باید روبیک اصلی را بلد باشید که بتوانید آن‌ها را حل کنید. از این 120 شکل، حدود 40 شکل آن در ایران وجود دارد. بعضی از انواع مکعب‌های مشابه روبیک هم زیاد کاربردی نیستند.

مثلاً یک مکعب 17×17 ساخته شده که 9هزار قطعه در درون آن به هم وصل‌اند و حرکت می‌کنند، اما زیاد از آن استفاده نمی‌شود. اگر هم کسی بخواهد این مکعب‌ها را حل کند باز هم باید از همین مکعب 3×3 شروع کند.

مکعب‌هایی که برای تمرین یا مسابقه‌های رکورد‌گیری استفاده می‌شود مثل بقیه‌ی لوازم ورزشی، باید استاندارد باشند و جنسشان خوب باشد.

دوچرخه شماره ۸۵۸

تیم ملی روبیک
محمد‌رضا کریمی، غیر از بازی و شرکت در مسابقه‌ها، روش‌های مختلف مرتب‌کردن روبیک را آموزش هم می‌دهد. او در این‌باره می‌گوید: «روبیک از خیلی سا‌ل‌ قبل در ایران وجود داشت، اما از سال 91 یا 92 بود که مردم بیش‌تر سراغ آن رفتند و از همان موقع بود که کلاس‌های آموزشی آن هم شروع شد.

من همان سال 92 بود که برای نشان‌دادن مهارت مرتب‌کردن مکعب روبیک به برنامه‌ی نوجوان «فرش سپید» به شبکه‌ی دو سیما دعوت شدم و بعد از آن هم در برنامه‌های زیادی شرکت کردم.»

کریمی درباره‌ی رکوردهایش هم بیش‌تر توضیح می‌دهد: «در بخش مکعب روبیک 2×2 در سال 2012 میلادی، نفر سوم ایران شدم. در سال 2013 هم نفر اول ایران و نفر سوم آسیا شدم. سال 2014 میلادی، نفر اول ایران، دوم آسیا و هشتم جهان شدم.»

این مربی روبیک درباره‌ی مسابقه‌های جهانی مکعب روبیک می‌گوید: «فدراسیون جهانی مکعب (WCA) در ایران هم نماینده دارد. در ایران این ورزش فکری زیر‌مجموعه‌ی ورزش‌های همگانی به‌حساب می‌آید و متأسفانه امکانات مستقلی ندارد و خیلی‌وقت‌ها ضعیف عمل می‌کند.

این در صورتی است که در برخی از کشور‌ها ورزش روبیک اهمیت فراوانی دارد، به‌طوری که در تیم ملی آن کشورها، ورزشکارانی حرفه‌ای عضو هستند که فقط در همین رشته فعالیت می‌کنند؛ کشورهایی مثل آمریکا، هلند، استرالیا، کانادا، چین، ژاپن و…»